Cumhuriyet Dönemi ve Olayları
Milletin yönetimde egemen olmasına dayalı olan devlet modeline cumhuriyet adı verilmektedir. Cumhuriyetin ilan edilmesinin altında yatan bir takım sebepler vardır. Hükümet sorunu, devlet başkanlığı ve rejim sorunu, yönetimin halka verilmek ve halkın yönetimde daha etkin bir şekilde rol almasının istenmesi gibi bir takım sorunlar Cumhuriyetin ilanını gerekli kılmıştır. Bunun ardından 29 Ekim 1923 tarihinde cumhuriyet ilan edildi ve devletin rejimi Cumhuriyet olmuştur. İlk cumhurbaşkanı; Mustafa Kemal, ilk meclis başkanı; Ali Fethi Okyar, ilk başbakan; İsmet İnönü olarak ilk kabine oluşturulmuştur. 3 Mart 1924 tarihinde milli egemenlik düşüncesinin hakim olduğu Cumhuriyet anlayışı çerçevesinde İslamcılık yani halifelik birlikte yürütülemeyeceği için bu tarihte kaldırılmıştır. Bu döneme Cumhuriyet Dönemi denir.
Cumhuriyet Dönemi Gelişmeleri
3 Mart 1924 tarihi laikliğin geldiği tarih olarak bilinir. Bu tarihte; halifelik kaldırılmasının yanı sıra Tevhid-i tedrisat kanunu kabul edildi, ser’iye ve evkaf ve erkan-ı harbiye-i kaldırılması gibi adımlar atıldı. Halifelin kaldırılmasını Mustafa Kemal değil, Şeyh Hamdullah istemiştir. Ardından oylamaya sunulmuş ve oy birliği ile halifelik kaldırılmıştır. Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk partisi Cumhuriyet Halk Partisi’dir. Başkanı Mustafa Kemal olan bu parti çift dereceli seçim sistemini uygulamıştır. Ekonomi politikası ise devletçilik olarak bilinir. Yönetimde ise her zaman laikliği savunmuştur.
Terakkiperver cumhuriyet halk fırkası, Cumhuriyet Halk Partisi’ne muhalefet olan Türkiye’nin ilk partisidir. Parti kurucuları arasında Mustafa Kemal’in silah arkadaşları; Kazım karabekir, Rauf orbay, Refet Bele, Ali Fuat Cebesoy ve Adnan adıvar vardır. Ekonomide liberalizmi savunan TCF, dini inanışlara ve farklı fikirlere saygılı olduğunu belirtmiş ve bunun sonucunda Şeyh Sait isyanı ile bastırılmıştır.
Serbest cumhuriyet fırkası, Türkiye’nin ikinci muhalefet partisi olarak bilinir. Başkanı Ali Fethi Okyar’dır. Kadınlar için siyasal hak ve özgürlükleri savunur. Liberal ekonomiyi benimsemiştir. Cumhuriyet karşıtı kişilerin partide büyük bir yere sahip olduğu anlaşılınca feshedildi.
Mustafa Kemal’e suikast girişimi de yine cumhuriyet döneminde meydana gelen bir olaydır. Cumhuriyet karşıtı ve hilafet yanlıları ittihatçılarla işbirliği içine girerek Mustafa Kemal’in İzmir’e geleceği sırada suikast girişimi yapmak isterler. Önceden planın ortaya çıkması ile Mustafa Kemal gezisini bir gün gecikmeli yapar ve suikast planı gerçekleşmez.
Şeyh Sait isyanı bu döneme damgasını vuran Cumhuriyet rejimine karşı olan ilk ayaklanma olarak bilinir. Cumhuriyetin ortadan kaldırılması ve tekrar padişahlık sistemine geri dönülmesini isteyen gericiler tarafından yapılan bir ayaklanmadır. Şeyh Sait ve adamları İngilizlerin desteğini alarak isyan etse de ardından idam edilmişlerdir.
Cumhuriyet Dönemi ve olayları için sizden birkaç alıntı yapmamın sakıncası var mı?