ÇOCUK EDEBİYATI VE AMACI

Çocuk edebiyatı çocukluk döneminden başlayıp ergenlik dönemini de kapsayan, çocukların dil gelişimi , anlama, yorumlama ve benzeri bir çok becerilerini geliştiren düzeylerine uygun ürünlere denir.

Çocuk edebiyatında; bilmeceler, şiirler, tekerlemeler, masallar, fabllar, ninniler, öykü-hikâye, roman, biyografi, anı, gezi yazısı, fıkralar, bilimsel buluş ve doğa olaylarını anlatan kitaplar, çocuk oyunları gibi ürünler vardır. Çocuk edebiyatı; çocuğun empati yapmayı öğrenir. Olaylara tek bir pencereden bakmaz. psikolojik ve zihinsel gelişimleri olumlu yönde gelişir. Çocuğun ahlak, sosyal yaşam ve insan ilişkileri gelişir.

İlk çocuk kitabının VI. yy ‘da Hindistan’da yazıldığı sanılmaktadır. Hükümdarın ele avuca sığmayan oğlunu terbiye eden bir Brehmen’in hikâyesini anlatır. 16. yy ‘dan sonra ise çocuk edebiyatının çıkışı ile ilgili üç temel unsur bulunmaktadır. Birinci unsur kiliselerin etkisi, ikinci unsur yetişkinler için yazılan kitapların çocuklar tarafından da okunmaya başlanması, üçüncü unsur ise Batı’daki kültürel gelişmelerdir.

Türkiye’de çocuk edebiyatı “Cumhuriyet Öncesi ve Cumhuriyet Sonrası” olarak iki başlık altında incelenmiştir. Cumhuriyet Öncesi Dönem ‘de dünyadaki çocuk edebiyatının gelişmesiyle yakından ilgilidir. Cumhuriyet sonrası çocuk edebiyatında ise Cumhuriyet’in ilanı ile birlikte çocuklara ulusal değerlerin kazandırılması ve bu bilincin oluşturulması çabasına girilmiştir. Çocuk edebiyatı türleri ise; masallar, fabllar, destanlar, efsaneler, bilmeceler, biyografi, fıkra, tekerleme, şiirler, bilimsel buluşlar- fen ve doğa olaylarını anlatan eserler, çocuk gazete ve dergileri, çizgi romanlar yer almaktadır. Kendi içlerinde türleri vardır. Çocukların düş güçlerini, öğrenmelerini, gelişmelerine yardımcı olur.

Çocuk Edebiyatının Amacı

Çocuk edebiyatının amacı çocuklara yaşam ve insan gerçeğine ilişkin ipuçları sunmak, sevdirmek, ana dilinin kullanım olanaklarını, sağlıklı iletişim kurmalarını sağlamak için bireyler yeti yetiştirmektir. Çocuk edebiyatın da aslında temel amaç çocuklara kitap okuma alışkanlığı ve kitap sevgisi kazandırmaktır.

Onların kültürlerini geliştirmek, duyarlı olabilmelerini sağlamak, iletişim becerilerini geliştirmek, duygu ve düşüncelerini geliştirmek, yazılı kültürlerle sürekli etkileşim kurabilmelerini kılabilmektedir. Çocuk edebiyatı kitapları sadece gündelik olayları değil, çağlar boyunca yaşanan olaylarda ele alınmadır.

Çocukların doğayı, toplumu ve insanı algılayabilmelerini, sık sık iletişim kurmalarına, yaşamı tanımaya ortam hazırlamalıdır. Çocuk kitapta kendini anlama olanağı bulur. Türkiye de çocuk edebiyatı gelişimi Cumhuriyet Öncesi ve Cumhuriyet Sonrası olmak üzere iki başlık altında incelenir.

CUMHURİYET ÖNCESİ DÖNEM

Karagöz oyunu ile Tekerlemeler, bilmeceler, masallar, efsaneler oluşturmakla birlikte dördüncü yüzyıldan sonra başlamıştır Çocuklara yönelik atılan ilk adım 1859 yılında Kayserili Doktor Rüştü tarafından hazırlanan ve “Çocukların En seçkini” anlamına gelen Nuhbetü’l Etfal adlı eseridir. Bir diğer adımda yabancı kitapların çevrilmesidir. Bu konuda ilk ürün veren kişi Şinasi’dir.

CUMHURİYET SONRASI DÖNEM

Dönem olarak Okur-yazar oranında artış olmasına rağmen, kısa bir süre çocuk edebiyatın da durgunluk yaşanmıştır. Çocuklar daha çok yetişkinler için kitap yazan Halide Edip Adıvar, Reşat Nuri Güntekin, Yakup Kadri Karaosmanoğlu, Aka Gündüz gibi yazarların kitaplarını okumuşlardır.

ÇOCUK EDEBIYATI TÜRLERİ

1.MASALLAR: Ağızdan ağıza, kuşaktan kuşata aktarılan, genellikle halkın yarattığı, olağandışı olayları anlatan, kültürleri yansıtan, anonim ,“miş” li geçmiş zamanla anlatılan öyküler olarak tanımlanır.

Masalların Temel Nitelikleri

Bir kültürün ortak ürünleridir. Dünyayı ve insanlığı simgelerler. Düş dünyayı yansıtır, Değişkendir.

Halk Masalları ikiye ayrılır;

Halk Masalları: Halkın tarihi, sosyolojik ve antropolojik yönlerini ele alırlar.
Edebi Masallar : Yazarın kendi hayal gücüne dayanarak yazdığı ve Halk Masallarına göre sanatsal yönü daha ağır basar. Masal 3 bölümden oluşur.

Masal Tekerlemesi/Döşeme: Giriş bölümü genellikle tekerleme ile başlar.

Masalın Kendisi/Gövde-Gelişme: Karaktere ait olan özelliklerin, mekan/yer ile bilgilerin ayrıntılarıyla sunulduğu masalın en önemli bölümüdür.

Masalın Sonu/Sonuç: Masalın bittiği bölümdür: Girişte belirtilen her şeysonuca bağlanmalı, kötüler cezalarını, iyiler ödüllerini almalıdır. Masalın İçerik Özelliği Olağanüstü kahramanları, yerleri ve olayları içermektedir. Sosyal hayattan izlerbulmak mümkündür.

Bazı tipler karakteristik özellikleri içerir. İyiler ödüllendirilirken, kötüler cezalandırılır. Çocuklara Masal Okuma-anlatma Teknikleri Masalı anlatan kişi, anlattığı masalı ciddiye almalı, hazırlık yapmalı, masalın içeriğini özümsemelidir. Çocuğa yazıyormuş gibi anlatmalıdır.

FABLLAR: Hayyan ,bitki ve cansız varlıkları kahraman gösteren edebi türdür.

DESTANLAR: Olağanüstü eylemlerin coşkulu, töresel bir üslupla anlatan ve genellikle birkaç bölümden oluşan yapıtlardır. İki başlık altında incelenir.

Doğal Destanlar(Sözlü) Kulaktan kulağa, kuşaktan kuşağa, ozanlar tarafından yazıya geçirilmiştir.

Yapma Destanlar(Edebi): Doğal destandaki nitelikleri yansıtacak biçimde, tarihsel veya toplumsal bir olayın destanlaştırılmasıdır.

EFSANELER: Tarih, toplum ve doğa olaylarının olağanüstü ve akıl dışı açıklama ve yorumlarla anlatıldığı eserlerdir.

FIKRALAR: Kısa ve özlü anlatım, güldürücü eğlenceli yazı türüdür.

BİLMECELER: Bir şeyin adı anılmadan sanatsal dille ifade edilmesi.

TEKERLEMELER: Çocukların akıllarında tutmalarını, yarı anlamlı hoş sözler.

BİYOGRAFİ: Tanınmış insanların hayatlarını anlatan eserlerdir.

Biyografi Türleri

Kişinin kendi hayatını anlatması otobiyografidir. Bir düşünürün, bir sanatçının kendi yaşam öyküsünü anlattığı eserdir.

BİLİMSEL BULUŞLARI-FEN VE DOĞA OLAYLARINI ANLATAN ESERLER: Çocuklar bu eserlerle hem eğlenirler hem de öğrenirler. Zihinsel gelişimi açısından çocuklara zenginlik kazandırır.

ŞİİRLER: Duygu düşünce ve hayalleri kısa ve özlü bir ifadeyle sunulan anlatım şeklidir.

ÇOCUK GAZETE VE DERGİLERİ: Çocukların güncel olayları öğrenir. kültür seviyelerinin yükselmesine yardımcı olur. Çocuklar ‘ın hoşça vakit geçirir. Ruhuna canlılık verir. Merak duygusunun artmasına yardımcı olur.

ÇİZGİ ROMAN: Kahramanların kabarcık veya baloncuk içerisinde sözlerini, duygularını, düşüncelerini ortaya koyduğu sanat türüdür.

Çocuk edebiyatı geçmişten günümüze kadar varlığını sürdürmüştür, bu da demek oluyor ki çocuklar için önemli bir yere sahip çünkü edebiyat duygu düşünce hayalleri … sözlü ve ya yazılı olarak anlatılıp gösterilmesidir. Ayni şekilde çocuğun kendini tanımasına kıskançlık, karamsarlık, can sıkıntısı, başkalarını rahatsız etme gibi olumsuzlukları yenmeye de yardımcı olur Çocuklar belki onları çok mutlu ya da mutsuz eden bir durum ve ya olay olduğunda çocuk edebiyatı sayesinde kendini doğru bir şekilde ifade etmeyi, o olay karşısında empati kurmayı, düşünmeyi, anlamayı ve yorumlamasını bilir . Masalların sonun da verilen iyiler kazanır kötüler kaybeder sözü ile erdemli birer insan olmayı hedefler çünkü kötü bir davranışın olumsuz olduğunu bilir ve olumsuz davranışı yapmaktan kaçınır. çocuk edebiyatı sayesinde çocuklar olaylar karşısında bir adım öncesini hesaplamayı, bu sayede de gelişim türleri olan sosyal duygusal, bilişsel ,ahlak ve benzeri bir çok gelişim alanını, ahlak ve benzeri bir çok gelişim alanını olumlu yönde etkiler.

Dünyamızı güzelleştirecek olan güzel insanlardır. Güzel insan olmanın Şartı da tohum küçükken yeterli su ve bakımını yapıp sevgiyle büyümesini beklemektir. Çocuklar da böyle olur küçük yaşta edebi ve manevî yönden çocuklara iyiliği güzelliği aşılamak gerekir. Küçük yaşta bu güzelliği gören çocuk etrafını dünyasını güzelleştirmeyi amaçlar. Bu sebepten dolayı çocuk edebiyatı çok gereklidir.

YazarKeyfi | Hayata Dair